हिन्दू धर्ममा ‘गाई’ लाई पवित्र जनावर मानिन्छ | यसलाई एक प्राणी मात्र होइन, तर हिन्दू मान्यताका अनुसार गाईलाई “आमा” भन्ने उपाधि प्रदान गरिएको छ। गाईलाई मानवको रूपमा मानिन्छ र यसको दुध अमृतको रूपमा लिइन्छ। तर यो मान्यता केहि महिना, बर्ष वा दशक होईन युगदेखि नै चलिरहेको छ। यदि तपाईं हिन्दू धर्म बुझ्नुहुन्छ वा हिन्दू विश्वासका बारे सचेत हुनुहुन्छ भने सम्भवतः तपाईंलाई कामधेनु गाईको बारेमा थाहा होला। कामधेनु गाई हिन्दू धर्मका धेरै धार्मिक ग्रंथहरुमा उल्लेख गरिएको छ। यो भनिन्छ कि कामधेनु गाईमा ईश्वरीय शक्ति थियो, जसले आफ्ना भक्तहरूको सबै चाहना पूरा गर्थिन्।
कामधेनु
जोसँग यो गाई हुन्थ्यो उनलाई सबै प्रकारले चमत्कारिक लाभ मिल्थ्यो। यो गाईको एक दर्शनले मात्र प्रत्येक मानव काम सफल हुन्थ्यो। ईश्वरीय शक्ति पाएका कामधेनु गाईको दुध पनि अमृत र चमत्कारी शक्तिहरूले भरपूर थियो। यहि कारणले कामधेनु गाईलाई पशुको रूपमा लिनुको सट्टा ‘आमा’ भन्ने उपाधि दिइयो। तर कामधेनु गाईको उत्पत्ति कहाँ र कसरी भयो त ?
एउटा पौराणिक कथाको अनुसार समुद्र मन्थनको क्रममा देवता र दानवहरूले समुद्रबाट धेरै चीज प्राप्त गरे। जस्तै बहुमूल्य रत्न, अप्सरा, शंख, पवित्र रूख, चन्द्रमा, पवित्र अमृत, केहि अन्य देवीदेवताहरू र हलाहल नामक घातक विष । यस समुद्री मंथनको क्रममा कामधेनु गाई पनि क्षीर सागरबाट जन्मेको थियो। पुराणमा कामधेनु गाईलाई नन्द, सुनन्द, सुरभि, सुशीला र सुमन पनि भनिन्छ। कामधेनु गाईसम्बन्धी पुराणमा धेरै कथाहरू छन् | कृष्ण कथामा उल्लेख गरिएका सबै पात्रहरू कुनै न कुनै कारणले श्रापित जन्म लिएका थिए। कश्यपले वरुणबाट कामधेनु मागेका थिए तर फिर्ता गरेनन्। त्यसकारण वरुणको श्रापले उनी ग्वाला भए।
कामधेनु गाईसँग सम्बन्धित अर्को पौराणिक कथा विष्णुको मानवशास्त्रीय अवतार भगवान परशुरामसँग सम्बन्धित छ, जस अनुसार एक पटक राजा सहस्त्रार्जुन आफ्नो सम्पूर्ण सेनाको साथ जंगल पार गरेर जमदग्नि ऋषि (भगवान परशुरामका पिता) आश्रममा आराम गर्न पुगे। महर्षिले राजालाई उनको आश्रमको पाहुनाको रूपमा स्वागत गरे। उनले सहस्त्रार्जुनको सेवामा कुनै कमी गरेनन् । यो तब हो जब ऋषि जमदग्निसँग देवराज इन्द्रबाट उत्पन्न ईश्वरीय गुण युक्त कामधेनु नामको अद्भुत गाई थियो।
राजालाई थाहा थिएन कि यो गाई साधारण गाई होइन तर कामधेनु गाई हो जसमा ईश्वरीय गुणहरू छन् | केही समयपछि जब राजाले गाईको आश्चर्यकर्म देखे, उनी छक्क परे। महर्षिको आश्रम एकदम सरल थियो, त्यहाँ कुनै सुविधा थिएन र कुनै सेवक। तर महर्षिले राजा र उनका सम्पूर्ण सेनाका लागि कामधेनु गाईको सहयोगले खानाको व्यवस्था गरे। कामधेनुको यस्तो अनौठो गुण देखेर सहस्त्रार्जुनले ऋषिको अगाडि आफ्नो शाही खुशी कम महसुस गर्न थाले।
अब उनको मनमा महर्षिप्रति इर्ष्या उन्पन्न भयो र उनीले त्यो गाई महर्षिबाट लिने विचार गर्न थाले। उनले पहिले राजाले ऋषि जमदग्नीसँग कामधेनु मागे। तर जब ऋषि जमदग्नीले आश्रमको व्यवस्थापन र जीवन धान्नको लागि एक मात्र साधन कामधेनु राजालाई दिन इन्कार गरे, तब राजाले दुष्टताको मार्ग छनौट गर्नु उचित ठाने। यस्तोमा, राजाले ऋषिको आश्रम नष्ट गरेर गाई आफुसँग लान खोज्दा त्यो गाई स्वर्ग तर्फ भाग्यो | यसरी कामधेनु गाई स्वर्ग गयो |
