हामीले हिन्दू धर्मसँग सम्बन्धित धेरै धार्मिक ग्रन्थहरू धेरै चोटि सुनेका र पढेका छौं तर यी दुई शास्त्रहरू, रामायण र महाभारत यस्तो छन् कि प्रायः सबैजना यस कथासँग परिचित छन्। यी दुवै ग्रन्थहरु भगवान विष्णुको मानव अवतार भगवान राम र श्री कृष्णको लीलामा आधारित छन्।
फरक मात्र यो थियो कि रामायणमा जब रामको जन्म मुख्यतः रावणको अन्त्य गर्न भएको थियो भने महाभारतमा श्री कृष्णको भूमिका कूटनीतिज्ञ, राजनीतिज्ञ, मित्र, सल्लाहकारको थियो। मुख्यतया यस ग्रन्थको कथा पाण्डव र कौरवको थियो।
रामायणको पृष्ठभूमि
भनिन्छ भगवान विष्णुले पापको विनाश गर्न प्रत्येक युगमा अवतार लिएका थिए। रामायण र महाभारत जस्ता महान ग्रंथहरु पनि विभिन्न युगसँग सम्बन्धित छन्। रामायणको पृष्ठभूमि त्रेतायुगसँग सम्बन्धित छ भने महाभारत द्वापरयुगसँग सम्बन्धित छ। युगमा भिन्नता भएपनि यी दुई ग्रन्थमा धेरै कुरा समान छन्। थाहा पाउनुहोस् कि महाभारत र रामायणमा के-कस्ता समानता छन् त…
रामायण र महाभारत
पहिलो कुरा रामायण र महाभारतका नायिकाहरूका बारे थियो। रामायणकी नायिका माता सीता र महाभारतकी नायिका द्रौपदी दुबैमा एक कुरा समान थियो। दुबै आमाको गर्भबाट जन्मिएका थिएनन्। द्रौपदी अग्निबाट उत्पन्न भएकी थिइन् भने सीता माता जमीन प्रकट भएकी थिइन्।
पाण्डव र राम
रामायण र महाभारतको नायकको जन्म पछाडिको कथा पनि एक अर्कासँग मिल्दोजुल्दो छ। भगवान राम र पाण्डव भाई, यी दुबै वरदानका रूपमा जन्मिएका थिए।
वनवास
माता कैकेयीको लोभका कर भगवान राम, उनका भाई लक्ष्मण र सीता १४ वर्षको वनवास जानु परेको थियो। यसै समयमा, कौरवसँग जुवामा पराजयको दण्ड स्वरूप पाण्डवहरूले १३ वर्षको वनवास र १ वर्ष अज्ञातबास भोग्नु परेको थियो।
पवनपुत्र
पवनपुत्र हनुमान रामायणको कथामा उपस्थित थिए, जबकि महाभारतको कथामा भीम पवन देवको आशीर्वाद लिएर जन्मेका थिए। यस कारणले भीमलाई पनि पवनपुत्र भनिन्छ। अर्को समानता भनेको दुबै, रामभक्त हनुमान र भीम, गधा चलाउनमा माहिर थिए।
हरण
महाभारत र रामायण बीचको प्रमुख समानता भनेको दुबै ग्रन्थका देवी सीता र द्रौपदी आफ्ना पतिहरूसँग वनवास जान्छन्। वनवासको समयमा राक्षस सम्राट रावणले सीता देवीलाई हरण गरेका थिए भने जयद्रथले द्रौपदीलाई हरण गरेका थिए।
भाईसँगको सम्बन्ध
रामायणमा भगवान रामको आफ्ना भाइहरूसँग सम्बन्ध अद्भुत थियो। आमाहरू फरक भए पनि श्रीराम आफ्ना सबै भाइहरूलाई निकै माया गर्थे। महाभारतको कथा पनि त्यस्तै थियो।
युद्ध
दुई ग्रंथहरूमा एक अर्को ठूलो समानता छ, जहाँ राम र रावण बीचको लडाई सीताको हरणको कारण भएको थियो, जबकि कौरव-पाण्डवहरूको बिचमा रिस त्यो बेलाबाट सुरु भयो जब बैठकमा द्रौपदीको सम्मान भएको थियो।
सत्य र शान्तिको स्थापना
जब भगवान राम, लक्ष्मण र माता सीतासँग युद्ध पछि अयोध्या फर्किए, उनीलाई अभिषेक गरियो र राजा घोषित गरियो। महाभारतमा पनि यस्तै घटना भयो जब कौरव-पाण्डव युद्ध पछि युधिष्ठिरलाई राजपाठको जिम्मा दिइयो। दुबै ग्रन्थमा राज्यको अधिकार राम र युधिष्ठिरले पाउने बित्तिकै राज्यमा सत्य र शान्ति स्थापना भयो।
यी थिए हिन्दू धर्मका दुई ठूला तथा महान ग्रन्थ बीचको समानता।
