भनिन्छ, पैसाले मानिसले आफूलाई चाहिने सबै थोक किन्न सक्छ। आफू र आफ्नो परिवारलाई सजिलै पाल्न सक्छ। अर्कोतर्फ, प्रतिकूल परिस्थितिमा पैसा हातमा हुँदा व्यक्तिमा भरोसा रहन्छ। तर आचार्य चाणक्यले आफ्नो नैतिकतामा भनेका छन् कि यस्ता तीनवटा चीजहरू छन् जुन पैसा भन्दा ठूला छन्। पैसा हातबाट गएमा फेरि कमाउन सकिन्छ तर पैसा कमाउने क्रममा यी तीन चिज गुमाउनु भयो भने फिर्ता पाउन निकै कठिन हुन्छ। यस्तो अवस्थामा धनी भएपनि अन्य मानिसको नजरमा गरिब बन्छन्। आउनुहोस् जानौं चाणक्य नीति अनुसार ती तीनवटा कुरा के-के हुन् त ?
प्रेम
आचार्य चाणक्य भन्छन् संसारमा सम्बन्ध जोगाउन धेरै गाह्रो छ। साँचो सम्बन्ध पाउनु पनि भाग्यको कुरा हो। यदि कुनै व्यक्तिले तपाईंलाई साँच्चै माया गर्छ र तपाईंको कल्याणको बारेमा सोच्दछ भने, त्यस्ता व्यक्तिहरूको अगाडि पैसाको कुनै मूल्य हुँदैन। किनकी पैसाले कसैको माया किन्न सक्दैन। त्यसैले यस्ता व्यक्तिहरूलाई सधैं आफ्नो नजिक राख्नुहोस्।
धर्म
धर्मको माध्यमबाट मानिसले सही र गलत जान्दछ। त्यसैले पैसालाई धर्मभन्दा माथि राख्नु मूर्खता हो। चाणक्य नीति अनुसार धन कमाउने लालसामा धर्म त्याग्यो भने त्यस्ता व्यक्तिको समाजमा मान–सम्मान हुँदैन। धर्म त्याग्ने व्यक्ति चाँडै नै दुष्टको मार्गमा हिँड्छ र मानिसको घृणाको शिकार हुन्छ।
आत्मसम्मान
आचार्य चाणक्यका अनुसार यस संसारमा तपाईंका लागि आत्मसम्मान भन्दा अरू कुनै चीज ठूलो हुँदैन। आफ्नो स्वाभिमान बचाउन सबै त्याग गर्नु परे पनि नहिचकिचाउनुहोस्। मानिसले आफ्नो मिहिनेतले फेरि पैसा कमाउन सक्छ तर आत्मसम्मान गुम्यो भने फिर्ता पाउन धेरै असम्भव हुन्छ।
